Γράφει ο Ανδρέας Φράγκος

Συντάκτης της ομάδας citycampus.gr

Το διαδίκτυο είναι μια από τις πιο σημαντικές συλλογικές εφευρέσεις όλων των εποχών. Τα πλεονεκτήματα που έφερε σε εργαζόμενους, επιχειρήσεις και πολίτες είναι πολλαπλά και δεν έχουν καν εκτιμηθεί ακόμη ιστορικά. Παρόλη όμως τη ραγδαία εξάπλωσή του σε ένα αξιοσημείωτο βαθμό κυριαρχείται από λίγες εταιρίες. Υπάρχει δηλαδή ολιγοπώλιο του διαδικτύου. Αυτές έχουν στην κατοχή τους κρίσιμα προγράμματα και τεχνολογίες. Αν αποσυρθούν από την αγορά θα υποβαθμίσουν θεαματικά τις ικανότητες και τα οφέλη του διαδικτύου.

Η ψηφιακή επανάσταση

Η είσοδος των προσωπικών υπολογιστών και η ανάπτυξη φιλικών λειτουργικών συστημάτων ήταν η έναρξη μιας ακόμη ψηφιακής επανάστασης που έμελλε όμως να είναι παγκόσμια και με την εφαρμογή της ψηφιακής εικόνας-φωτογραφίας, βίντεο και ήχου διείσδυσε σε κάθε σπίτι, εταιρία και υπηρεσία αλλάζοντας τα πολιτιστικά και οικονομικά δεδομένα. Η ανακάλυψη των κοινωνικών δικτύων έφερε μια κοινωνικοοικονομική επανάσταση διαφοροποιώντας τα ήθη και τις συνήθειες, φέρνοντας πιο κοντά από ποτέ τους ανθρώπους έστω και μέσω υπολογιστή. Οι οικονομίες κλίμακας και η διάδοση τεχνογνωσίας ήταν δύο ευεργετικά αποτελέσματα όλης αυτής της εξέλιξης.

Το ελεύθερο διαδίκτυο

Θα ήταν τόσο δημοφιλές και αποδεκτό το διαδίκτυο αν δεν ήταν ελεύθερο και κάθε ιστοσελίδα είχε για παράδειγμα συνδρομή ή εισιτήριο; Σίγουρα όχι! Η ανωτερότητά του οφείλεται και στο ότι είναι ελεύθερο και με μια συνδρομή σε μια εταιρία τηλεπικοινωνιών έχεις 24ωρη πολύ φθηνή πρόσβαση σε μια απροσδιόριστα μεγάλη βάση δεδομένων από δισεκατομμύρια συσκευές. Μια κατάκτηση που δεν υπήρξε ποτέ ούτε σενάριο επιστημονικής φαντασίας σε βιβλία αποδεικνύοντας ότι δεν ήταν κάτι προβλέψιμο.

Οι μεγάλοι παίκτες

Έχουμε μια απίστευτη τεχνολογική δυνατότητα και πρόσβαση σε πρακτικά «άπειρες» πληροφορίες. Εδώ όμως και λίγα σχετικά χρόνια πολλές μικρές εταιρίες που είχαν εμφανιστεί με μηχανές αναζήτησης, λειτουργικά συστήματα, πλοηγούς και άλλα προγράμματα ευρείας χρήσης έκλεισαν ή εξαγοράστηκαν. Άλλες απλά δεν αναπτύχθηκαν όσο οι μεγάλοι παίκτες. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι σήμερα η google διακινεί το συντριπτικά μεγάλο ποσοστό ιστοσελίδων, βίντεο, μουσικής, κειμένων και εφαρμογών. Το youtube είναι το θησαυροφυλάκιο του πολιτισμού μας, καλώς ή κακώς. Δίπλα στέκεται μια εταιρία που έδωσε την πιο μεγάλη ώθηση που υπήρξε ποτέ στα λεγόμενα κοινωνικά μέσα. Γίνεται αναφορά στο facebook που είναι ένα παράδειγμα επιτυχίας σε όλα τα επίπεδα. Με την εξαγορά του whatsapp και του Instagram την έκανε ένα μεγαθήριο στο χώρο της διαδικτυακής επικοινωνίας. Από την άλλη η Microsoft και η Apple έχουν γίνει οι θεμελιωτές τόσο του διαδικτύου όσο και της πληροφορικής γενικότερα. Το ολιγοπώλιο του διαδικτύου είναι φανερό.

Η εκμετάλλευση της άυλης υπεραξίας

Το πρόβλημα είναι ότι δεν είναι δυνατόν μια υπερτεχνολογία όπως είναι το διαδίκτυο, που μάλιστα δεν προσφέρεται από κανέναν αλλά ουσιαστικά από όλους τους χρήστες που αλληλεπιδρούν και τις εταιρίες που εμπλέκονται, να έχει σε ένα βαθμό καπηλευτεί από 3-4 μεγάλες εταιρίες. Τι θα συνέβαινε αν ξαφνικά πτώχευε το facebook ή η google; Όλη αυτή η γνώση και η εμπειρία πώς θα μεταδιδόταν και με ποια διάδοχη κατάσταση; Σε μια τόσο μοντέρνα εποχή και με τόση ενασχόληση με τα ψηφιακά μέσα, είναι οξύμωρο ότι πάρα πολύς κόσμος έχει δεχτεί άκριτα την υπεροχή των κολοσσών που ρυθμίζουν τελικά την τύχη των νέων τεχνολογιών. Στα πρώτα δέκα-είκοσι χρόνια από τη δημιουργία του διαδικτύου υπήρχαν πολλές περισσότερες αντιδράσεις και πολύ πιο κριτική στάση σε όλα τα θέματα. Πλέον έχουν όλοι παραδοθεί στην ψηφιακή αμεσότητα και στο μηδαμινό κόστος που συνεπάγεται. Η ιστορία του κόσμου μας έχει διδάξει ότι πάντα τα συμφέροντα και η ανθρώπινη ματαιοδοξία ακυρώνουν την όποια αγαθή μας πρόθεση και μεταλλάσσουν υπέρ μας αλλά και εναντίον μας τη διαθεσιμότητα των όποιων υπηρεσιών ή προϊόντων.

Οι εξελίξεις

Σίγουρα η εξέλιξη θα αυξήσει τον ανταγωνισμό. Νέες εταιρίες δημιουργούνται, οι μετοχές αλλάζουν ιδιοκτήτες. Νέα προγράμματα και εφαρμογές παρουσιάζονται σε καθημερινή βάση. Δεν τιμά όμως τη νοημοσύνη μας να προσβλέπουμε στη διαμεσολάβηση των μελλοντικών συνθηκών. Στη μαγική επίδραση του αόρατου χεριού της αγοράς που μέχρι τώρα είναι ο εγγυητής της ποιότητας και αξιοπιστίας του διαδικτύου και της πληροφορικής σε όλες ανεξαιρέτως τις χώρες. Ο προγραμματισμός και η τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να μπουν σε όλα τα προγράμματα και τις διαδικτυακές εφαρμογές και οι δυνατότητες θα εκτοξευτούν σύντομα. Τελικά εναπόκειται στην κρίση μας αν πρέπει να ανησυχούμε που τα προσωπικά μας δεδομένα και ο πλούτος της οικονομίας και του πολιτισμού ανήκει έμμεσα στη διαχείριση πολύ λίγων επιχειρήσεων με καθαρά κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Είναι νωρίς να ξέρουμε αν δεχτήκαμε ήδη κάποιες επιπτώσεις στην καθημερινότητα μας. Στις μεγάλες αποφάσεις από το ολιγοπώλιο που ελέγχει τόσες νευραλγικές λειτουργίες. Ας είμαστε πάντως λίγο πιο προσεκτικοί και διεκδικητικοί για σωστές προδιαγραφές και για εναλλακτικές λύσεις όπως τα προγράμματα ανοιχτού κώδικα.